Yaƙin Sudan: Maye gurbin UAE da Turkiyya na iya ƙarfafa ƙoƙarin ƙasashe na samar da zaman lafiya

Ana ci gaba da kokarin samar da zaman lafiya a duniya don kawo karshen rikicin jinkai da ke ci gaba da faru wa a Sudan da kuma dakatar da kisan gillar da Rundunar Taimakon Gaggawa (RSF) ke yi wa mutanen yankin Darfur.

A kokarin haka, Amurka, Masar, Saudiyya, da Hadaddiyar Daular Larabawa (UAE) sun kafa kwamitin hadin gwiwa don daidaita muhimman abubuwan da Sudan ke son cim mawa cikin gaggawa.

Yayin da RSF ke yin mummunan yakin jinkai a Sudan, wanda kwanan nan suka aikata laifukan yaki a biranen Al Fasher da Bar a Darfur da Kordofan, akwai rahotannin tattaunawa kai tsaye a Amurka a karkashin inuwar Quartet, wanda, a takaice, dole ne a yi watsi da shi saboda sakamakonsu tun daga shekarar 2022 har yanzu bai kawo karshen mummunan yakin ba.

A gefe guda kuma, a koyaushe Turkiyya tana goyon bayan abokanta da 'yan uwanta na Sudan kuma ta yi kokari sosai don kawo karshen rikice-rikicen da ke faruwa a kasar.

Saboda wadannan dalilai, dole ne a maye gurbin Hadaddiyar Daular Larabawa da Türkiye a cikin kungiyar kasashen ta "Quartet" don samar da zaman lafiya a Sudan. Tabbas, akwai wasu dalilai na musamman na wannan. Za mu iya lissafa su kamar haka:

Turkiyya ba ta nuna son kai, domin ba ta ɗauki wani matsayi a madadin wani ɓangare ba, don cutar da ɗayan.

Wannan yana ba ta damar yin shawarwari tare da dattako. Haka kuma, Turkiyya tana da tarihi mai kyau da kuma kyakkyawar alaƙa da Sudan, tun daga zamanin Daular Usmaniyya. Wannan tarihi ya kafa harsashin aminci da girmama juna tsakanin al'ummomin biyu.

A lokaci guda, shugaban ƙasar Turkiyya Recep Tayyip Erdogan, yana da kima mai girma a idanuwan al'ummar Sudan, ciki har da manyan 'yan siyasa da sojojin kasar.

Shugaba Erdogan, yana jaddada batun jinkai na rikicin a kowace dama da ya samu, maimakon mayar da hankali kan ribar siyasa.

Wannan kokari na bayyana a cikin shirye-shiryen jinkai masu yawa da suka hada da abinci da kayan agaji na kula da lafiya.

Nasarorin diflomasiyya na Turkiyya

Turkiyya na da tarihin nasarorin diflomasiyya da sulhu, musamman a Afirka da yankin bakinta. Misalai sun haɗa da wadannan da za mu kawo amma ba su kadai ba ne:

1) Magance rikicin da ke tsakanin Ethiopia da Somalia a shekarar 2024, inda Turkiyya, ƙarƙashin jagorancin Shugaba Erdogan, ta sami damar kawo ƙarshen takaddamar da ta daɗe tsakanin Ethiopia da Somalia kan damar shiga tashar jiragen ruwa ta teku.

Wannan rikicin ya yi barazana ga zaman lafiyar yankin Afirka tsawon shekaru da dama. Ankara ta yi nasara yayinda ƙoƙarin wasu ƙasashen duniya ya gaza samar da mafita.

2) Sulhu tsakanin Rasha da Ukraine: Turkiyya ta taka muhimmiyar rawa wajen sauƙaƙe Shirin Jigilar Hatsi (Yarjejeniyar Hatsi) tsakanin Rasha da Ukraine a shekarar 2022, inda ta ceci miliyoyin mutane daga fada wa yunwa.

3) Shiga tsakani a Libya da Syria: Turkiyya ta sami damar yin tasiri ga sauran rikice-rikice masu sarkakiya sosai a yankin tare da samun sakamako mai kyau.

4) Sulhu tsakanin Somalia da Somaliland: Turkiyya ta ɗauki nauyin tattaunawa tsakanin Somalia da Somaliland (2013-2014), wanda ya haifar da "Yarjejeniyar Ankara."

Saboda haka, Turkiyya tana da ƙwarewa ta gaske da aka shaida wajen magance rikice-rikice masu sarkakiya da yawa.

Tana da tawagar diflomasiyya mai ƙarfi wacce Ministan Harkokin Waje Hakan Fidan ke jagoranta, wanda ake ɗauka a matsayin ɗaya daga cikin jami'an diflomasiyya mafi ƙwarewa a duniya.

A ranar 12 ga Disamba, 2024, Shugaba Erdogan ya yi tayi a hukumance, inda ya tuntubi shugaban Majalisar Mulkin Soja ta Sudan Janar Abdel Fattah Al-Burhan kai tsaye ta waya kuma ya gabatar da wata shawara ta musamman kuma bayyananniya. Nan take Sudan ta yi maraba da wannan shiri.

Daraktan Sadarwa na Shugaban Fadar Shugaban Kasa kuma tsohon Mataimakin Ministan Harkokin Waje na Turkiyya Burhanettin Duran ya ziyarci garin Port Sudan a ranar 5 ga Janairu, 2025 kuma ya gana da jami'an Sudan.

Al Burhan, Ministan Harkokin Waje na Sudan Ali Yusuf El Sherif, da Ministan Kudi da Tsarin Tattalin Arziki Cibril Ibrahim ne suka tarbi Burhanettin Duran a lokacin ziyararsa a Port Sudan.

A lokacin tarurrukan, an tattauna dangantakar kasashen biyu da cigaban yankin, kuma an sake nanata kudurin Turkiyya na kawo karshen rikice-rikice a Sudan.

Har ma Hadaddiyar Daular Larabawa ta amince da rawar da Turkiyya ke taka wa, wanda ke nufin cewa duk bangarorin da abin ya shafa za su amince da Turkiyya a matsayin mai shiga tsakani a rikicin.

Kwararan matakan Ankara game da Sudan

Yana da mahimmanci a lura cewa: turkiyya ba ta tsaya kan tayi ba kawai. Ta ɗauki matakai na gaske don samun zaman lafiya na gaske.

Saboda Turkiyya tana da ofishin jakadanci mai ƙarfi a Sudan da kuma ƙarfin diflomasiyya na gaske, ta ci gaba da ba da ayyukan jakadanci da na diflomasiyya a lokacin yaƙin.

Ba ta janye aikinta na diflomasiyya ba, ba kamar sauran manyan ƙasashe kamar Amurka, Faransa, Jamus, da sauransu ba.

Jakadan Turkiyya a Khartoum Fatih Yıldız a koyaushe ya kasance yana nuna goyon bayansa ga 'yan'uwansa maza da mata na Sudan ta hanyar ayyukansa.

Duk da haka, Turkiyya na da kyakkyawar alaƙa da masu taka rawa a yankin da ma a matakin kasa da kasa da yawa kamar Amurka, Tarayyar Turai, ƙasashen Larabawa, ciki har da Saudiyya da Masar, Tarayyar Afirka da ƙungiyoyin yanki da kuma Rasha da China.

Wannan sanayya da kawance na duniya na ba wa Turkiyya babbar damar siyasa da kuma ƙarfin diflomasiyya a Sudan.

A gefe guda kuma, dole ne Turkiyya ta kasance a cikin kunshin kasashe hudu na ‘Quartet’ don tabbatar da tsagaita wuta cikin gaggawa sannan daga baya a assasa zaman lafiya mai dorewa a Sudan.

A gaskiya ma, a samu a ce Turkiyya ta maye gurbin Hadaddiyar Daular Larabawa (UAE), wadda gwamnatin Sudan ta sha nanata cewa ita ce mai goyon bayan RSF, yana nufin ketare wani muhimmin mataki na dawo da zaman lafiya a Sudan.

A wannan ma'anar, idan Turkiyya ta iya jagorantar tattaunawa kai tsaye tsakanin Sojojin Sudan da sojojin RSF, za a iya samar da wajen zama a Ankara ko Istanbul.

Duk da cewa Hadaddiyar Daular Larabawa ta sha musanta hannu a lamarin, gwamnatin Sudan ta yi kakkausar suka kan cewa Hadaddiyar Daular Larabawa ta bai wa RSF makamai da sojojin haya.

Saboda wannan dalili Hadaddiyar Daular Larabawa za ta iya yin ƙokarin kin amincewa da a maye gurbinta da Turkiyya. Duk da haka, Hadaddiyar Daular Larabawa ta riga ta amince da rawar da Turkiyya ta taka a watan Disamban 2024.

Bayan laifukan yaki da kisan gilla da suka girgiza duniya a cikin kwanaki uku bayan faduwar garin Al Fasher, matsin lamba na kasa da kasa na iya tilasta wannan sauyi.

Hadaddiyar Daular Larabawa za ta iya fifita janye wa don ceton abin da ya rage na sunanta.

A ƙarshe, zaɓin a bayyane yake. Lokaci ya yi. Dole ne al'ummar duniya su ɗauki wannan matakin da ya dace don ceto Sudan da mutanenta daga hannun RSF da magoya bayanta na ƙasashen waje.

Marubuciyar wannan makala, Dr. Mayada Kamal Eldeen, mataimakiyar farfesa ce a Sashen Nazarin Siyasa da Alakar Kasa da Kasa a Jami’ar Tokat Gaziosmanpasa da ke Turkiyya.

Togaciya: Ba lallai ra’ayoyin da marubucin ya bayyana ya zama sun dace da ka’idojin dab’i na TRT Afrika ba.