Wanaakiolojia wanaofanya kazi katika mji wa kale wa Kolosai, ulioko katika eneo la Aegean nchini Uturuki, wamegundua makaburi 60 yanayokadiriwa kuwa na umri wa takriban miaka 2,200.
Ingawa aina za makaburi kama haya zimepatikana katika maeneo mengine ya Anatolia, wataalamu wanasema ni nadra kupata idadi kubwa ya makaburi yaliyojengwa karibu karibu katika eneo dogo kama hili.
"Katika Kolosai, tumegundua kile kinachoonekana kuwa nekropoli kubwa zaidi katika Anatolia yenye makaburi yaliyokatwa kwenye miamba na yenye umbo la mitaro. Baada ya kuondoa udongo wa juu, tulibaini takriban makaburi 65, ambapo tulichimba 60 kati ya hayo. Pamoja na mabaki ya mifupa, tulipata data muhimu za akiolojia," alisema mwanaakiolojia Baris Yener kwa shirika la habari la Anadolu.
Alisisitiza kuwa watu wa enzi za kale walichagua maeneo ya travertine kama sehemu za mazishi ili kutumia ardhi kwa ufanisi.
"Watu wa kipindi hicho walitumia kwa ustadi sifa za kijiolojia na topografia za eneo hilo. Walitafuta kutumia miamba ya travertine kwa ufanisi, kwa kuwa kilimo — hasa uzalishaji wa nafaka — kilikuwa kikifanyika wakati huo. Ili kuhifadhi ardhi inayofaa kwa kilimo, waliteua maeneo ya miamba ya travertine kama sehemu za mazishi."
Uwezekano wa utalii wa kiimani
Mji wa kale pia una uwezo mkubwa wa kuvutia utalii wa kiimani. Kulingana na Yener, matokeo ya utafiti yanaonyesha kuwa wakazi wa kale wa eneo hili walithamini sana mifumo ya imani ya kinga.
"Matokeo yanaonyesha jinsi watu wa Kolosai walivyothamini uchawi, hirizi, na vitu vilivyoaminika kuwa na nguvu za kinga. Katika makaburi, tuligundua hirizi nyingi, vitu vya kinga, na mawe yaliyodhaniwa kuwa na sifa za uponyaji," alisema.
Vitu hivi vya kale vinatoa mwanga kuhusu tamaa ya kiroho ya jamii hiyo ya kutafuta ulinzi na jinsi ibada za mazishi zilivyokuwa zimeunganishwa na desturi za kidini za kila siku.
Miongoni mwa vitu vilivyotambuliwa kama zawadi za mazishi ni chupa za terracotta na kioo, taa za mafuta zilizodhaniwa kuwekwa ili kuangaza giza katika maisha ya kila siku na safari baada ya kifo, pamoja na sarafu na vitu vya binafsi kama viatu.
Kujaza pengo la kihistoria
Yener alibainisha kuwa matokeo yaliyopatikana kutoka kwa uchimbaji katika Kolosai ni muhimu vya kutosha kujaza pengo la kihistoria katika historia ya eneo hilo, akieleza kuwa sasa wanamiliki mtiririko wa taarifa unaoendelea kuanzia Enzi ya Chalcolithic ya Mwisho hadi Uturuki wa Honaz mwaka 1206.
Mji wa Kolosai, ambao ulikuwa mojawapo ya miji mashuhuri zaidi ya kipindi cha Uajemi, pia ulikuwa na nafasi muhimu katika historia ya Ukristo wakati wa enzi za utawala wa Kirumi na Byzantine.
Hata hivyo, miji ya kale jirani kama Hierapolis na Laodicea ilipoanzishwa karibu, Kolosai polepole ilipoteza umuhimu wake na ilipata uharibifu mkubwa kutokana na tetemeko la ardhi lililotokea katika karne ya 1 BK.
Mji huo ulijengwa upya kwa jina la Chonae karibu mwaka 692 BK, lakini hatimaye ulitelekezwa baada ya tetemeko jingine kubwa mwaka 787 BK.
Baada ya miaka mitatu ya tafiti za uso, uchimbaji ulianza chini ya uongozi wa mwanaakiolojia Baris Yener kutoka Chuo Kikuu cha Pamukkale, kama sehemu ya Mradi wa Urithi kwa Ajili ya Baadaye wa Wizara ya Utamaduni na Utalii.
Eneo hili liko ndani ya mipaka ya kisasa ya mkoa wa Denizli, kwenye miteremko ya Mlima Honaz.
Kolosai, inayojulikana kama kituo muhimu cha biashara tangu karne ya 6 KK, hasa maarufu kwa uzalishaji wa sufu na nguo — inaendelea kufichua maarifa mapya kuhusu historia yake kupitia kazi za akiolojia zinazoendelea.
