Na Gift Dumedah
Usafiri wa umma ni kuwezesha msingi kuwezesha upatikanaji wa kazi, huduma, huduma za afya, elimu, na fursa za kijamii, ambazo ni muhimu kwa uhai wa kijamii na kiuchumi na ubora wa maisha.
Kama kichocheo cha upatikanaji wa fursa, usafiri wa umma ni muhimu katika kukuza maendeleo endelevu, ustawi wa jamii na ukuaji jumuishi.
Kuna changamoto kwa usafiri wa umma duniani kote, lakini vikwazo ni vikali, tofauti, na vingi katika nchi za Afrika.
Marekebisho ya kimuundo yaliyowekwa na taasisi za fedha za kimataifa, kwa mfano, Benki ya Dunia na Shirika la Fedha la Kimataifa wakati wa miaka ya 1980 na 90 yanaharakisha uvunjaji wa mifumo mingi ya usafiri inayoendeshwa na umma.
Sambamba na hayo, ukubwa wa ongezeko la mahitaji kupitia ukuaji wa kasi wa idadi ya watu, ukuaji wa miji, na upanuzi wa maendeleo ya watu wenye msongamano wa chini kuzunguka miji ya Afrika kumesababisha jamii za wenyeji kubadilika kwa kutumia mifumo ya usafiri isiyo rasmi inayokua kwa kasi.
Mifumo hii ya usafiri isiyo rasmi ilipobadilika, ilichukua aina na njia nyingi kama vile mabasi madogo, teksi, teksi za pikipiki zenye magurudumu matatu ambayo yanajumuisha kile kinachojulikana kama paratransit, maarufu Afrika Mashariki kama tuktuk au bajaji.
Paratransit ndiyo mtoaji mkubwa zaidi wa usafiri wa umma barani Afrika, ikiwa na masharti ya uwiano ya juu kama 58% huko Cape Town, 87% Nairobi, na 86% huko Accra.
Kukatizwa kwa usafiri
Kuna baadhi ya visa vya mifumo ya Usafiri wa Mabasi Ya mwendo kasi (BRT) katika baadhi ya miji ya Afrika kama vile Lagos nchini Nigeria, Dar es Salaam nchini Tanzania, Tshwane (Pretoria) nchini Afrika Kusini miongoni mwa mengine.
Mifumo ya Mwendo Kasi mara nyingi hufanya kazi kwenye njia maalum, ikipunguza muda wa safari na wa kutabirika, na huendeshwa na magari makubwa ambayo hubeba idadi kubwa ya watu kwa ufanisi.
Zinatambulika kama usafiri mzuri, wa kujali mazingira na wa kujumuisha, unaoakisi matarajio ya usafiri endelevu wa mijini barani Afrika.
Lakini masharti ya sasa ya huduma ya BRT ni sehemu ya uwiano wa huduma zinazotolewa na Paratransit.
Kwa maana kuwa, paratransit ni mwakilishi zaidi wa mfumo wa jumla wa usafiri wa umma katika Afrika. Paratransit ni muhimu kwa miji mingi ya Afrika, kwani haiwezi kufanya kazi bila huduma zake.
Hii inathibitishwa na athari kali kwa miji wakati wowote shughuli za Paratransit zinakabiliwa na kukatizwa kwa usambazaji ikiwa ni pamoja na hatua za mgomo wa viwandani na waendeshaji, migogoro ya nauli na ongezeko la bei ya mafuta.
Licha ya jukumu lao muhimu katika uhamaji na ufikiaji, shughuli za Paratransit barani Afrika hazina ufanisi mkubwa na kusababisha ufikiaji usio sawa wa fursa, msongamano wa magari, ajali za barabarani, utoaji wa huduma duni ya umma, na mazingira yasiyo salama ya barabarani.
Mabadiliko ya kimsingi
Ingawa mfumo wa Paratransit ni sehemu ya baadhi ya athari hizi mbaya, mkosaji mkuu ni mpangilio uliopo wa kimuundo ulioundwa karibu na Paratransit ambao umejengwa zaidi kwenye msingi wa uchumi wa kisiasa, dhuluma ya kijamii, unyonyaji wa wafanyikazi, na ukosefu wa uwekezaji wa kutosha kutoka kwa serikali za mitaa na serikali za kitaifa.
Kwa asili, kuna changamoto mtambuka zinazokabili usafiri wa umma barani Afrika, baadhi yake zinahusiana na utawala mbovu, ukosefu wa fedha, miundombinu duni, kutengwa kwa jamii zinazohusiana na usafiri, na usafiri usiofikika.
Mabadiliko ya kimsingi yanahitajika ili kujumuisha na kuboresha huduma za Paratransit. Ndilo mtoa huduma mkubwa zaidi wa huduma za usafiri wa umma, lakini halipokei utawala wa kutosha, mipango ifaayo, uwekezaji wa kutosha, usaidizi wa kifedha, miundombinu ifaayo, au shughuli za kutosha za utafiti na maendeleo.
Ulimwenguni, usafiri wa umma, ikiwa ni pamoja na Paratransit umetambuliwa kote kama manufaa ya umma na kwa hivyo, unahitaji kufadhiliwa na pesa za umma.
Maana kuu ya dhana hii ni kwamba kila mtu hulipa bei ya usafiri wa umma ambao haujajengwa vizuri, wenye uendeshaji mbovu na usiodumishwa.
Abiria wanateseka kutokana na utumizi wa usafiri wa umma usio na ubora huku wafanyabiashara wa eneo hilo na wakaazi wakivumilia kwa uchungu huduma duni na tija ya kiuchumi.
Pia kuna uchafuzi mkubwa wa mazingira, kuongezeka kwa msongamano na ajali za trafiki, kupungua kwa upatikanaji wa fursa, na mazingira yasiyo salama ya usafiri.
Lakini, kuna fursa kwa mustakabali wa usafiri wa umma barani Afrika.
Haja ya uvumilivu
Sehemu kubwa ya usafiri wa umma bado inajengwa barani Afrika, kwa matarajio ya kutoa mifumo jumuishi na inayoweza kufikiwa, kuimarisha usafiri wa umma hasa Paratransit, kukuza chaguzi endelevu, kwa mfano, usafiri mdogo, usio wa magari (k.m., kutembea na baiskeli) na kuhimiza usafiri wa kijani kushughulikia malengo ya hali ya hewa.
Pia kuna uwezekano wa kuunganisha usafiri wa umma na teknolojia, kuimarisha ushirikiano, kukuza uwekezaji na maendeleo katika usafiri wa umma na kufikiria upya sera za usafiri wa umma.
Ni muhimu kwamba hatua hizi ziungwe mkono na usawa, kwa kujitolea kupunguza matatizo ya kiuchumi, kijamii na kimazingira wakati wa kupata usafiri wa umma.
Usafiri wa umma wa siku za usoni barani Afrika unapaswa pia kustahimili majanga ya asili na mazingira, mizozo ya kimataifa, majanga ya kifedha na dharura za hali ya hewa.
Kwa ujumla, matarajio ni mfumo wa usafiri wa umma unaoweza kufikiwa, unaojumuisha watu wote, wenye usawa, endelevu, na unaostahimili huduma ya watu wote barani Afrika.
Mwandishi, Gift Dumedah, ni msomi wa Ghana ambaye utafiti wake unazingatia usafiri, ufikiaji, na uhamaji barani Afrika.
Kanusho: Maoni yaliyotolewa na mwandishi si lazima yaakisi maoni, maoni na sera za uhariri za TRT Afrika.
