Na Sylvia Chebet
Nyumba ni takatifu kwa njia nyingi - kimbilio moja ambalo hungependa kuachana nalo kwa sababu yoyote.
Esther Muthoni aliamua kubadilisha nyumba yake kuwa hospitali ya jamii yake ya karibu bila fikira ya pili baada ya kituo kidogo cha huduma ya afya ambacho mumewe alikuwa amekiweka miaka kumi awali kutishiwa kufungwa kwa sababu ya kufukuzwa na mwenye nyumba.
Esther hakujua kwamba kitendo chake cha kujitolea kingeziba pengo ambalo vituo vya afya vya umma vilikuwa vimetatizika kuziba kwa muda mrefu.
Huduma ya Matibabu ya Zamzam, ambayo iko chini ya Milima ya Ngong nje kidogo ya mji mkuu wa Kenya, Nairobi, sasa inahudumia wagonjwa 13,000 kila mwaka.
Hospitali hiyo yenye vitanda 18 inatoa njia mbadala kwa vituo vya afya vya umma vya Nairobi vinavyojumuisha idadi ya watu milioni tano na bado inaongezeka.
Mwanzo wa chini kabisa
Safari ya Esther ilianza na ndoto aliyomshirikisha mumewe, daktari. Majirani walikuwa wakimsubiri arudi kutoka kazini kila jioni ili waweze kushauriana naye kwa matatizo mbalimbali ya kiafya.
"Huduma za Matibabu za Zamzam zilianza kwa sababu tuliona haja ya kujibu SOS ya jumuiya," anaiambia TRT Afrika.
"Kulikuwa na mama huyu ambaye mtoto wake alikuwa akizimia, na kumfanya awe na wasiwasi sana hivi kwamba angemwacha tu na kutoka nje. Tungemtibu mvulana huyo na kumrudisha nyumbani," anakumbuka.
"Kwa muda, foleni ziliongezeka, na watu wengi walitafuta huduma jioni. Hivyo ndivyo tulivyofikiria kufungua Huduma za Matibabu za Zamzam."
Esther na mume wake walikodi chumba kidogo karibu. "Kila kitu kilifanya kazi ndani ya nafasi hiyo. Ilikuwa ni mapokezi, chumba cha mashauriano, duka la dawa na kaunta ya keshia, pia," anasema jinsi misheni ilianza.
Kituo cha huduma ya afya kingefanya kazi kutoka kwa chumba hicho kimoja kwa miaka 13 kabla ya kizingiti kisichotarajiwa kutokea: kufukuzwa. Kulikuwa na chaguo moja tu la kuzingatia sasa.
“Pale Zamzam leo palikuwa nyumbani kwangu,” anasema Esther. "Ilitubidi kufanya kila kitu haraka sana - kutoka nje ya majengo, kuangusha baadhi ya kuta, kufanya ujenzi na kuwafanya maafisa wa afya ya umma kufanya ukaguzi ili kupata vibali muhimu."
Mchakato mzima ukiwemo ukarabati ulihitaji pesa ambazo Esther na mumewe hawakuwa nazo hasa baada ya kuwa nje ya biashara kwa muda kufuatia kufukuzwa. Hili lilileta changamoto nyingine.
"Hatukufikiriwa kuwa watu wa kufilisika," anasimulia Esther. "Tuliwahi kukaribia taasisi fulani ya kifedha na tukakataliwa. Tuliorodheshwa kama biashara hatari."
Kwa bahati , Hazina ya Mikopo ya Matibabu, shirika lisilo la faida lililojitolea kufadhili biashara ndogo na za kati katika baadhi ya nchi za Afrika, lilikuwa likiingia katika soko la Kenya wakati huo.
Esther na mumewe walichangamkia fursa hiyo na kupata mkopo wao wa kwanza bila dhamana. Katika kurudisha nyuma juhudi zao, Zamzam haikuonsha uwezekano mkubwa wa faida wakati wa tathmini ya kabla ya malipo kutolewa na mkopeshaji.
“Walisema tuko ICU,” anasema Esther. "Hicho kilikuwa kipindi ambacho sera za afya hazikuwa na nguvu. Ilimradi tu eneo hilo lionekane safi, hakuna kitu kingine muhimu."
Pigo la kibinafsi
Hospitali ilipoanza kujengwa baada ya majaribu na dhiki nyingi, mume wa Esther alipatwa na kiharusi. Kifo chake cha ghafula kingeipeleka ndoto yao kaburini kama hangekuwa uamuzi wake.
"Kituo hiki kingekuwa bado kiko ICU au pengine kimefungwa. Kuendesha hospitali sio nafuu; unahitaji pesa. Na pesa hizi wakati mwingine hazipatikani kwa urahisi. Umetoa huduma, na unatarajia pesa zilipwe, lakini hiyo haiji unapohitaji," Esther anasema kuhusu changamoto nyingi za kusalia.
Sasa anapata mkopo kutoka kwa taasisi za kifedha kupitia simu yake ili kudumisha mzunguko wa pesa unaomsaidia kuendesha shughuli za kila siku, kulipia huduma na kudumisha kituo.
"Ninahisi kuwezeshwa sana," Esther anasema. "Hapo awali sikuweza kupata mikopo kutoka kwa benki ya kawaida bila dhamana kutoka kwa mtu mwingine. Haikuwa rahisi hata hivyo kwa mwanamke kumiliki mali. Kwa hiyo, hiyo ilifanya iwe vigumu kupata mikopo kutoka kwa taasisi za fedha."
Nguvu juu ya nguvu
Huduma za Kimatibabu za Zamzam zimepanuka tangu Esther alipohamisha kituo hicho hadi kwenye iliyokuwa nyumba yake.
Ina kitengo cha uzazi, sehemu ya meno, maabara na hata chumba cha physiotherapy. Inatumika kama njia ya maisha kwa jamii.
Farida Rimanto, ambaye alikulia katika kitongoji hicho, ameona kituo hicho kikibadilika kutoka duka la kuuza dawa na kuwa kituo cha afya kamili.
"Nilijifungua watoto wangu wote wawili huko," Farida anasema. "Ilikuwa nyepesi tangu mwanzo hadi mwisho."
Esther anaamini kuwa kituo chake cha huduma ya afya kinafikia hatua ambayo kinaweza kukua zaidi.
"Naona Zamzam kama kituo kikubwa ambacho kinaweza kutoa huduma zote za afya ambazo watu wanazihitaji ili tusiwe na haja ya kuwapa rufaa wagonjwa," anasema.
"Ningependa Zamzam iwe mahali ambapo unaweza kutembea na kukufanyiwa kila kitu. Hiyo ilikuwa ndoto ya mume wangu pia."
Esther anasema kwamba ingawa kupata mkopo kumekuwa rahisi zaidi, bado kuna vikwazo vingi.
"Kanuni za utoaji leseni na ushuru zinafaa kupunguzwa. Kwa kila idara, kuna utaratibu wa kutoa leseni. Unaenda kwa bodi ya matibabu ambayo inashughulikia kituo kizima; basi, una bodi ya maabara na bodi ya maduka ya dawa. Ikiwa una idara ya radiolojia, nenda kwa bodi ya radiolojia," anasema.
Msururu wa kanuni zingine husimamia vibali vya biashara pamoja na matumizi ya mabango na nembo za ambulensi.
"Unaishia kulipa sana," analalamika Esther. "Kucheleweshwa kwa malipo kunasababisha adhabu imma ya kutozwa faiani au hata kufungiwa."
