Maya alitembelea familia wakati wa likizo ya Tabaski (Eid al-Adha) katika nchi yake ya asili ya Senegal alipopata habari kwamba baba yake ameamua kumuozesha tena.
Habari hizo zilikuja kwa mshtuko kwa binti huyo wa miaka 30, baada ya kushinda kiwewe cha kuwa mjane mapema na kuondoka kulea watoto wawili peke yake.
Mwanamume aliyechaguliwa kuwa mume wake mpya, Mamadou B, alikuwa rafiki wa baba yake ambaye aliishi Casamance kusini mwa Senegal. Alitaka Maya kuacha kazi yake kama mfanyakazi wa ndani huko Dakar na kujiunga naye mara moja. Angekuwa mke wake wa tatu.
"Wakati wa ndoa yangu ya kwanza ya kulazimishwa miaka 14 iliyopita, sikuwa na budi ila kufuata amri ya baba yangu," Maya anaiambia TRT Afrika. "Yeye hufanya maamuzi makubwa katika familia yetu, mazuri au mabaya."
Mume wa kwanza wa Maya pia alikuwa mtu anayefahamiana na baba yake, mwanamume wa miaka sitini.
Wakati huu, Maya anatarajia kuhakikisha atasikika. Afadhali afanye bidii kuwalea vijana wake wawili peke yake na kujenga upya maisha yake kuliko kuchumbiwa na mwanamume mwenye umri sawa na baba yake.
Kuna mamilioni ya visa kama vya Maya kote barani Afrika, licha ya sheria za kitaifa na mahakama za Afrika nzima kushutumu ndoa za lazima.
Takwimu za kutisha
Takriban mwanamke mmoja kati ya watatu wamefanyiwa ukatili wa kimwili au kingono angalau mara moja katika maisha yao, kulingana na UN Women.
Kampeni ya siku 16 ya Umoja wa Kukomesha Unyanyasaji dhidi ya Wanawake, iliyozinduliwa Novemba 25 sanjari na Siku ya Kimataifa ya Kutokomeza Ukatili dhidi ya Wanawake, inaangazia jinsi ndoa za kulazimishwa zinavyoendelea kuwa tatizo kubwa barani Afrika.
Mwanasosholojia wa Senegal Sely Ba anasema kuwa msichana mmoja kati ya watano katika nchi zinazoendelea huolewa kabla ya kutimiza umri wa miaka 18. Umaskini huchochea kwa kiasi kikubwa ndoa hizo, ingawa mambo ya kitamaduni na kikabila pia huchangia.
Nchini Sudan Kusini pekee, wasichana milioni nne walikuwa waathiriwa wa ndoa za mapema au za kulazimishwa mwaka 2022, kutoka milioni 2.7 mwaka 2021, kulingana na ripoti ya Umoja wa Mataifa.
Ulimwenguni, UNICEF inakadiria kuwa ndoa milioni 60 za aina hiyo zilifanyika mnamo 2022, huku Afrika Magharibi na Afrika ya Kati zikiripoti viwango vya juu zaidi. Gabon, Kongo, Gambia, Burkina Faso, Nigeria, Chad na Sierra Leone pia zimo kwenye orodha hiyo.
Maya alikua maskini huko Casamance, alilazimika kuacha shule ya msingi na kukaa nyumbani ili kumsaidia mama yake. Alikuwa ametoka tu katika ujana wake pindi alipolazimishwa kuolewa.
Alipoulizwa kuhusu miaka hiyo 10, Maya alinyamaza, kwa kiasi fulani kutokana na kuheshimu kumbukumbu ya baba watoto wake.
"Viwango vya ndoa za kulazimishwa ni kubwa mara tatu katika maeneo ya vijijini kuliko mijini," anaelezea Ba. "Ndoa hizi zinawakilisha 42.8% ya ndoa zote katika maeneo ya vijijini na asilimia 14.3 mijini."
Katika jamii nyingi za vijijini, ushirikina huchangia katika maamuzi ambayo yanaenda kinyume na ustawi wa kimwili na kiakili wa wasichana.
Kulingana na mwingiliano wake na waathiriwa na familia zao, Ba anadokeza kuwa watu wengi wanaamini kuwaozesha mabinti mapema ili kuwaepushwa na uhusiano wa ndoa usio na utaratibu.
Mabadiliko ya hali ya hewa pia yameibuka kama sababu. UNICEF inazidi kuona ukame unasukuma familia kuelekea ndoa za utotoni.
"Tunaona viwango vya kutisha vya ndoa za utotoni na ukeketaji kote katika Pembe ya Afrika, huku baadhi ya familia maskini zikipanga wasichana wenye umri wa miaka 12 kuolewa na wanaume mara tano ya umri wao," Andy Brooks, mshauri wa UNICEF wa kanda ya ulinzi wa watoto mashariki na kusini mwa Afrika, anasema katika ripoti ya 2022.
Tatizo la utekelezaji
Nchi nyingi za Kiafrika zina sheria zinazokataza ndoa za kulazimishwa. Mnamo 2021, karibu wote waliidhinisha Itifaki ya Mkataba wa Afrika wa Haki za Kibinadamu na Watu kuhusu Haki za Wanawake barani Afrika.
Kifungu cha 21, aya ya 2 ya Mkataba wa Afrika wa Haki na Ustawi wa Mtoto, ulioanzishwa mwaka 1998, pia unakataza ndoa za kulazimishwa.
Wanasosholojia kama Ba wanalaumu kusitasita kwa utekelezaji wa sheria kwa sehemu ya tatizo linaloendelea.
"Wahusika wote katika jamii lazima wafanye kazi katika kutekeleza na kuheshimu sheria hizi kwa ajili ya ustawi wa wasichana na wasichana wetu," anaiambia TRT Afrika, akitoa mfano wa mimba za utotoni na matatizo ya uzazi ambayo ni chanzo cha vifo vya wanawake wengi.
Plan International inaripoti kwamba takriban wasichana milioni 16 kati ya umri wa miaka 15 na 19 hujifungua kila mwaka. Takriban wasichana 70,000 hufa kila mwaka kutokana na matatizo yanayohusiana na ujauzito na kujifungua, huku ndoa za kulazimishwa zikiwa miongoni mwa sababu kuu.
Mbunge wa Congo Exaucé Ngambili Ibam anasema mamlaka katika nchi yake inachukulia ndoa za kulazimishwa, hasa kwa wasichana wenye umri mdogo, kama tatizo kubwa la kijamii.
Sheria ya Mouebara ya Jamhuri ya Kongo, iliyotungwa mwaka wa 2022 ili kuzuia ubaguzi na kuongeza ulinzi dhidi ya unyanyasaji wa kijinsia, inaainisha ndoa za kulazimishwa kuwa vurugu. Kifungu cha 20 kinafafanua unyanyasaji wa kijamii kama "usemi wa uhusiano ulioratibiwa na uliowekwa kitaasisi ndani ya nyanja ya kijamii ambayo inatoa shinikizo au shuruti ya kijamii".
"Ndoa ya kulazimishwa ni aina ya shuruti za kijamii," anasema Ibam. "Mtu yeyote ambaye anathubutu kujihusisha na aina hii ya mila inayohusu wanawake atakabiliwa na sheria, ambayo haitaacha yoyote."
Nchini Chad, Burkina Faso na Senegal, kuna sheria inayozuia ndoa za kulazimishwa kwa misingi ya haki za binadamu, na kwa sababu za afya na usalama. Wanasosholojia na madaktari na maafisa waliochaguliwa mara kwa mara huita mamlaka kuongeza ufahamu na kuhakikisha kwamba sheria zilizopo zinatekelezwa.
Kwa Maya, siku zijazo bado ni ngumu. Imemlazimu kuacha kazi yake huko Dakar chini ya shinikizo la familia na kuhamia nyumba mpya kama mke wa tatu wa rafiki wa baba yake Mamadou B.
