Musa Ibrahim ya tsaya a harabar gidansa da ke Jihar White Nile ta Sudan a shekarar da ta gabata kuma ya yi ta nuna bakin ciki game da raguwar garken awakinsa.

Wani mummunan zazzabin shanu ya mamaye garken 'yan makonni da suka gabata, inda ya shammaci makiyayin mai shekaru 58 da haihuwa.

"Na rasa dabbobi ashirin cikin ɗan gajeren lokaci," in ji Musa yayin tattaunawa da TRT Afrika. "Ba wai kawai asarar dukiya ba ce. Hakan na nufin asarar makomarka.

“Kowace akuya da muka rasa sakamakon cutar na nufin mun yi asarar buhun hatsi da ba za mu iya saya ba, kuɗin makaranta da ba za mu iya biya ba, kuma madogara ta tafi.

Lokacin da dabbobinku suka yi rashin lafiya, duk rayuwarku za ta yi rashin lafiya."

A faɗin Sudan, dabbobi na samar da tushen rayuwa ga miliyoyin mutane. Yanzu, ana ci gaba da ƙoƙarin canza wannan yanayin na asara a duk faɗin ƙasar.

Kare garken dabbobi

Hukumar Abinci da Noma ta Majalisar Dinkin Duniya (FAO), tare da haɗin gwiwar gwamnatin Sudan, sun ƙaddamar da wani gangami na riga-kafin dabbobi a ƙasa don kare rayuwar makiyaya da manoma sama da miliyan uku kamar Musa.

Shirin, wanda zai fara daga Oktoba zuwa Janairun 2026, ya ƙunshi yin allurar riga-kafi ga dabbobi kusan miliyan 9.4 daga cututtuka masu saurin yaɗuwa da kuma masu kisa kamar Peste des petits ruminants (PPR), kyandar tumaki da awaki, da kuma anthrax.

A Sudan, kiyaye lafiyar garken shanu yana da matukar muhimmanci ga samar da abinci da kuma fitar da kayayyaki zuwa ƙasashen waje.

Yayin da yunwa ta tsananta sakamakon sauyin yanayi da rikicin da ke faruwa a sassan ƙasar, ciki har da sansanonin waɗanda suka rasa matsuguni a Arewacin Darfur, hukumomin ƙasashen duniya daban-daban sun yi hasashen shiga mummunan yanayi.

An kiyasta cewa kimanin mutane miliyan 24.6 za su fuskanci abin da masana ke kira "matakan rikicin rashin isasshen abinci mai tsanani", wanda zai iya ƙara ta'azzara saboda ci gaba da gwabza yaƙi tsakanin Sojojin Sudan da Rundunar Taimakon Gaggawa ta RSF.

"Gangamin allurar riga-kafi ya zo a wani mawuyacin lokaci, inda Sudan ke tunkarar ƙara tabarbarewar rashin isasshen abinci," in ji Hongjie Yang, wakilin FAO a Sudan.

"Kare lafiyar dabbobi yana da mahimmanci ba wai kawai don kare rayuwar iyalai masu kiwon dabbobi da manoma ba, har ma don tabbatar da wadatar madara, nama da kuɗin shiga na rayuwa da miliyoyin mutane ke buƙata."

Fatan samun mafita

Ga mutanen da ke rayuwa cikin wannan mawuyacin hali, ƙungiyoyin allurar riga-kafi suna kawo fiye da kulawar dabbobi. Su ne tushen ceto.

A wani ƙauye na Yammacin Kordofan, Halima Yousif tana kula da tumaki ashirin da biyu, tana kula da duk wata alama ta cuta da ka iya barazana ga garkenta.

A matsayinta na mai kiwon dabbobi, dabbobinta su ne kadarori da ta mallaka. Ba tare da su ba, 'ya'yanta biyar za su yi barci da yunwa.

"A kakar da ta gabata, mun rayu cikin tsoron cutar tari. Mun ga maƙwabta da yawa sun rasa komai," in ji Halima ga TRT Afrika, tana kallon wata ma'aikaciyar lafiyar dabbobi ta al'umma tana duba garkenta kafin ta ba su allurar kariya.

"Wannan (allurar rigakafi) tana ba mu kwanciyar hankali. Waɗannan dabbobin su ne kawai bankinmu.

“Sanin cewa suna da kariya yana nufin 'ya'yana za su sami madara, kuma zan iya yin barci da dare ba tare da damuwa da abin da safe zai kawo ba."

Kalubale wajen dabbakawa

Duk da haka, kamfen ɗin da ke gudana yana fuskantar ƙalubale masu mahimmanci na dabaru da sauran ƙalubale.

FAO tana amfani da hanyoyi masu ƙirƙira, gami da isar da allurar rigakafi a kan iyakoki zuwa yankunan da rikici ya daidaita kamar Darfur da West Kordofan.

Hanyar da ke ratsa Chadi tana tabbatar da cewa allurar rigakafin ceton rai ta isa ga al'ummomin da suka fi rauni, ko da kuwa suna nesa.

Ƙungiyar Tarayyar Turai, Switzerland, Sweden da China suna cikin tarin masu ba da gudummawa na ƙasashen duniya da ke tallafawa kamfen ɗin, wanda a yanzu haka yana magana ne game da ceton rayuwa a Sudan kamar yadda yake magana game da rigakafin cututtukan dabbobi waɗanda za su iya share dukkan garken shanu.

Musa ba ya jiran a yi wa garken awakinsa allurar rigakafi. Tun lokacin da ya ji labarin ƙaddamar da kamfen ɗin, damuwarsa ta ɗan ragu.

"Wannan ita ce garkuwar da muke addu'a a kanta," ya shaida wa TRT Afrika. "Yana nufin za mu iya sake numfashi. Yana nufin za mu iya sa ran gobe."